اختلال شخصیت پارانویید، در دسته اختلالات عجیب و در کلاستر A قرار دارد. شاید از خودتان بپرسید چرا عجیب؟ چون افرادی که در این دسته هستند، معمولا رفتارشان عجیب و غریب است و دیگران که از بیرون رفتار آن ها را میبینند، اذعان میکنند که مشکلاتشان و مواردی که در مورد آن ها حساسیت دارند، عادی نیست. افراد دیگر در این دسته شخصیت اسکیزوتایپال هستند که معمولا با جادو در ارتباطاند و اسکیزوییدها که تمایل به در جمع بودن و فعالیتهای اجتماعی ندارند.
***
رضا از زمانی که یادش میآید شکاک و عصبی است. آن اولها روی خواهرش حساس بود و در محله شلوغ کاری میکرد. بعد از فوت پدرش نیز روی مادرش حساس بود و حالا با همسرش درگیر است. دکتر روانشناسش میگوید او اختلال شخصیت پارانوئید دارد اما رضا میگوید همهاش حرف مفت است. حالا که همسرش فریده، از رضا شکایت کرده است، رضا باید بالجبار توسط پزشکی قانونی مورد بررسی قرار گیرد.
***
اختلال شخصیت پارانوئید چه علائمی دارد؟
مشخصه اختلال شخصیت پارانوئید بدگمان به همه ی افراد و مداوم است. این بیماران اغلب، متخاصم، تحریکپذیر و خشمگین هستند. معمولا افرادی که به همسر خود شک بیمارگونه دارند و یا خیلی دعوایی و متخاصمند، دچار اختلال شخصیت پارانویید هستند.
در بیمارانی که دچار اختلال شخصیت پارانوئید هستند، خصیصه اصلی شکاکیت و بی اعتمادی به دیگر افراد است و معمولا این دیدگاه به صورت مشخص و بارزی حاکی از تمایل بیمار به این گونه برداشت است که دیگران قصد آزار او را دارند. این افراد حسادتهای مرضی دارند. حسادت مرضی یعنی اینکه افراد بدون هیچ دلیلی، در ذهن خود همواره افکاری در مورد خیانت اطرافیان مثلا همسر را دارند.
این بیماران معمولا افکار خود را برونیسازی میکنند و افکار و عقایدی که شامل حال آنان میشود را به دیگران نسبت میدهند. این بیماران احساسات محدودی دارند و به نظر میرسد فاقد هرگونه احساس و هیجانی هستند. این بیماران افراد گرمی نیستند و اگر نقصی را در فردی ببینند او را تحقیر میکنند.
به صورت خلاصه و مشخص افراد مبتلا به اختلال پارانوئید علائم زیر را دارند:
- بدون دلیل احساس میکنند که دیگران از آن ها سوء استفاده میکنند یا سرشان کلاه میگذارند.
- شک و تردیدهای آنان ویژه خودشان است و با هیچ منطقی تغییر نمیکنند.
- مشغولیت فکری مداوم در مورد آسیب رساندن اطرافیانشان، بدون اینکه اثبات کنند دارند.
- به سختی اطمینان میکنند و یا اصلا اطمینان نمیکنند. چرا که میترسند در فرایند اطمینان کردن، کسی به آنها نارو بزند.
- همواره احساس کند که دیگران او را در حرفهایشان تحقیر میکنند. در حالی که حرفهای دیگران ممکن است کاملا بی غرض باشد.
- همیشه دلخور است و ممکن است هیچ گاه کسی که او را ناراحت کرده است، نبخشد.
- سریع احساس کند که به اعتبارش خدشه وارد شده و دیگران او را زیر سوال بردهاند.
- مکرر به وفاداری همسرش شک میکند در حالی که وقتی برای دیگران و یا درمانگر موضوع را بازگو میکند، هیچ دلیل خاصی برای آن به چشم نمیخورد.
- احساس میکند توسط افراد مختلف تحت نظر است و یا ممکن است به او آسیب برسانند.
مثال فرضی:حسین هر روز که به سر کار میرود، در خانه را از بیرون به روی همسر 4 قفله میکند. وقتی برمیگردد خودش قفل ها را باز میکند و داخل خانه می رود اما با این حال هر شب با پرخاشگری و ضرب و شتم به همسرش میگوید که تو به من خیانت کردی و کسی را داخل خانه راه دادی. هر چه همسرش به او میگوید که در قفل بوده و خودت در را باز کردی و داخل آمدی، نمیپذیرد و حرف خودش را میزند.
چند درصد افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید هستند؟
میزان شیوع اختلال شخصیت پارانوئید نیم تا دو و نیم درصد افراد جامعه است. این افراد خودشان به دنبال درمان نمیآیند چرا که مانند همه اختلالات شخصیت، فرد این حس را دارد که مشکلی ندارد و کاملا حق دارد. در انتها این افراد اگر از سوی خانواده و یا همسر مجبور به مراجعه به روانشناس و یا روانپزشک شوند، میتوانند به خوبی ناراحتی خود را بپوشانند.
اختلال شخصیت پارانوئید را از چه اختلالاتی جدا کنیم؟
با توجه به اینکه اختلال شخصیت پارانوئید یک اختلال شخصیت است، ما نزدیکی و شباهتهای این اختلال را با اختلالهای شخصیت دیگر بررسی میکنیم. گاها پرخاشگریهای این افراد ممکن است شبیه شخصیتهای مرزی باشد اما واقعیت این است که افراد با شخصیت پارانوئید به اندازه شخصیتهای مرزی، روابط در همریخته و آشفته ندارند. از طرفی باز ممکن است پرخاشگریها و عصیانهای این افراد شبیه شخصیتهای ضد اجتماعی باشد، اما پارانوئیدها شبیه کیسهای ضد اجتماعی، مشکلات قانونی طولانی مدت و عمده ندارند.
برای درمان اختلال شخصیت پارانوئید چه کنیم؟
رواندرمانی میتواند کمک کننده باشد. همیشه در فوریتهای روانپزشکی میگوییم که از لحاظ جسمی نباید زیاد به مراجعین پارانوئید نزدیک شد. ممکن است خیلی زود احساس خطر کنند و به سمت شما حمله ور شوند.در کتاب کاپلان و سادوک میگوید که باید در مصاحبه روانپزشکی، در اورژانس بیمارستان، حداقل به طول یک دست از بیمار فاصله داشته باشیم.
مثال 2: خانم به تنهایی وارد اتاق شد تا در مورد همسرش با علائم بارز پارانوئید شرح حال دهد. مراجع دوباره پشت همسرش داخل شد و با پرخاش به همسرش گفت: یعنی تو میخوای با یه مرد غریبه توی اتاق باشی؟ مراجع با خشم به روانشناس مصاحبه گر نگاه کرد اما با سکوت همسرش بیرون رفت.
در ادامه این موضوع باید گفت که با بیمار پارانوئید باید رک و صریح بود. خیلی از نظر عاطفی و جسمی نباید به او نزدیک شد و از سمتی نباید در جلسات روان درمانی احساس کند که ضعیف شمرده میشود. این موضوع میتواند او را به شدت مضطرب کند.
دارودرمانی در اختلال شخصیت پارانوئید:
پارانوئیدی ها معمولا دچار اضطراب و سراسیمگی هستند. داروهای ضد اضطراب می تواند برای کنترل اضطرابهای بیمار مناسب باشد و گاها برای کنترل هذیانهای بیمار، داروی ضد روانپریشی میتواند موثر باشد. در افراد با اختلال شخصیت پارانوئید، دارودرمانی میتواند موفقیت خوبی به دست آورد. میتوانید برای مشورت دارویی با متخصص روانپزشکی مشورت کرده و اینجا وقت خود را قطعی کنید.
***
رضا به اجبار خانواده و پس از قطعی شدن تشخیص پزشکی قانونی در مورد اختلال پارانویید،وارد رواندرمانی شد اما پس از چند جلسه رواندرمانی را رها کرد. پس از چند هفته باز هم وارد رواندرمانی شد اما با مشاجره ای سخت با درمانگر، دوباره درمان را رها کرد. چندی بعد همسرش فریده، از او جدا شد. فریده همیشه از بیمسئولیتی رضا شکایت داشت.
اختلال شخصیت پارانوئید در فیلم ایرانی
یکی از فیلم های ایرانی که بسیار خوب در این مورد کار کرده است، فیلم «ملی و راههای نرفتهاش» است. این فیلم به زیبایی و ذکاوت تلاش کرده بود که علائم، خشونت و درگیری های زوجی حاصل از اختلال شخصیت پارانوئید را نشان دهد.
اختلال شخصیت پارانوئید و گروه مشاوره اوکام
گروه مشاوره اوکام در سه بخش میتواند به شما کمک کند.
میتوانید برای کنترل علائم، همان طور که پیش تر گفته شد، وقت ویزیت روانپزشکی از اینجا دریافت کنید. در دامه میتوانید با درمانگران گروه مشاوره اوکام جلسات رواندرمانی داشته باشید و بخش سوم، میتوانید پیش از هر گونه اقدام درمانی با مراجعه به واتس اپ گروه مشاوره اوکام، وقت پیش مشاوره رایگان به مدت 15 دقیقه از متخصص دریافت کنید تا در این حوزه راهنمایی شوید.
این مقاله را میلاد زارعی، رواندرمانگر و هیپنوتراپیست با برداشتی از این مطلب نگاشته است.
دیدگاه خود را درج کنید